Boekingssites voor hotels en bungalows: verplichte aansluiting bij Reiswerk Pensioenen?

Naar aanleiding van Kantonrechter Amsterdam 30 december 2016 (ECLI:NL:RBAMS:2016:9040) en Kantonrechter Utrecht 9 mei 2018 (ECLI:NL:RBMNE:2018:2044)

Voor ieder verplicht gesteld bedrijfstakpensioenfonds is apart vastgelegd wat de werkingssfeer van dat fonds is. Ofwel welke (in de regel) werknemers verplicht zijn deel te nemen in het fonds en welke werkgevers verplicht zijn zich aan te sluiten bij het fonds. Dat wordt vastgelegd in een zogenaamd verplichtstellingsbesluit.

In de praktijk blijkt de beschrijving van de werkingssfeer van een bedrijfstakpensioenfonds regelmatig lastig leesbaar, soms rommelig en heel vaak voor meerdere uitleg vatbaar. En dat is vervelend. Niet in de laatste plaats omdat de verplichting om deel te nemen in een bedrijfstakpensioenfonds grote financiële gevolgen kan hebben, voor de werkgever en voor de werknemers.

De beschrijving van de werkingssfeer van het bedrijfstakpensioenfonds voor de reisbranche, dat zich presenteert als “Reiswerk Pensioenen”, is een duidelijk voorbeeld van een moeilijk te doorgronden beschrijving. De beschrijving is niet toegesneden op de uitdijende online reiswereld, ook al is in 2015 de term “online” aan de beschrijving toegevoegd.

Kantonrechter Amsterdam kreeg eind 2016 te oordelen over de vraag of Booking.com BV (www.booking.com) verplicht is tot aansluiting bij het bedrijfstakpensioenfonds voor de reisbranche. Kantonrechter Utrecht moest die vraag recent beantwoorden voor Hotel Booker BV (www.hotelspecials.nl) en Bungalow Booker BV (www.bungalowspecials.nl).

De vraag of die websites “bemiddelen” bij het tot stand komen van overeenkomsten op het gebied van reizen, kwam zowel bij Kantonrechter Amsterdam als bij Kantonrechter Utrecht aan de orde. Want bij “bemiddelen” kan een verplichting tot aansluiting bestaan. Maar ja, wat is dat, “bemiddelen”? Het verplichtstellingsbesluit van het bedrijfstakpensioenfonds voor de reisbranche zwijgt in alle talen.

Kantonrechter Amsterdam en in navolging Kantonrechter Utrecht, beschouwen bemiddelen als een activiteit waarbij de bemiddelaar tussenbeide komt om een individuele overeenkomst tot stand te brengen. Bemiddelen veronderstelt dus een actieve rol van de websites bij het tot stand komen van individuele overeenkomsten.

Booking.com BV heeft die actieve rol volgens Kantonrechter Amsterdam niet. Het gegeven dat Booking.com BV commissie ontvangt van de accommodatieverstrekkers, maakt volgens Kantonrechter Amsterdam “op zich” niet dat Booking.com BV bemiddelt. En ook onder meer het feit dat Booking.com BV voorwaarden stelt aan de prijzen van de accommodatieverstrekkers, maakt niet dat Booking.com BV bemiddelt. Uit de uitspraak kan worden afgeleid, dat de Kantonrechter het faciliteren van een “digitaal prikbord” en het organiseren van zoektermen door Booking.com BV, niet ziet als activiteiten waarbij Booking.com BV tussenbeide komt om individuele overeenkomsten tot stand te brengen (geen bemiddelingsactiviteiten). De website van Booking.com BV kan naar het oordeel van de Kantonrechter worden gezien als een enorme verzameling van advertenties; Booking.com BV bemiddelt niet, maar bewerkstelligt slechts contact, zoals een drukker van een reisgids of zoals een krant die advertenties plaatst.

Kantonrechter Utrecht oordeelt anders over vergelijkbare feiten. Hotel Booker BV en Bungalow Booker BV hebben naar het oordeel van Kantonrechter Utrecht wél een zodanig actieve rol bij het tot stand komen van een individuele reisovereenkomst, dat sprake is van bemiddelen. Die actieve rol bestaat uit het stellen van voorwaarden aan de prijzen van de accommodatiehouders in combinatie met het ontvangen van vergoeding van de accommodatieverstrekkers.

De combinatie van het stellen van voorwaarden aan de prijzen van accommodatiehouders en het ontvangen van vergoeding van de accommodatieverstrekkers, beschouwt de ene kantonrechter dus niet als bemiddeling en de andere kantonrechter weer wel. Uitgaande van het door beide kantonrechters gehanteerde uitgangspunt dat een bemiddelaar tussenbeide komt bij het tot stand brengen van een individuele reisovereenkomst, ben ik geneigd het oordeel van Kantonrechter Amsterdam te volgen dat geen sprake is van bemiddeling. Het feit dat Booking.com BV, Hotel Booker BV en Bungalow Booker BV voorwaarden stellen aan de door de accommodatieverstrekkers zelf gehanteerde prijzen, maakt in mijn visie niet dat zij tussenbeide komen om een individuele overeenkomst tot stand te brengen. Weliswaar beïnvloeden zij door het stellen van die voorwaarden in het algemeen de inhoud van de aanbiedingen op de websites, maar zij komen door het stellen van die voorwaarden niet tussenbeide bij een individuele overeenkomst.

Bemiddelingsactiviteiten of niet, er is sowieso hoop voor Hotel Booker BV en Bungalow Booker BV. Want Kantonrechter Utrecht ziet twee definities uit de niet lekker weglezende werkingssfeerbeschrijving voor het bedrijfstakpensioenfonds voor de reisbranche over het hoofd. De Kantonrechter ziet in de stelling van Hotel Booker BV en Bungalow Booker BV dat de loonsom van hun medewerkers in de reisbranche minder dan 50% van de loonsom bedraagt, namelijk ten onrechte een bevestiging dat Hotel Booker BV en Bungalow Booker BV onder de reisbranche zouden vallen. Daarbij zou het volgens de Kantonrechter niet uitmaken dat het maar om een beperkt aantal medewerkers gaat. Dat klopt niet. De definities uit de werkingssfeerbeschrijving volgend, behoren tot de reisbranche (kort door de bocht) slechts de ondernemingen waarvoor geldt dat meer dan 50% van de loonsom moet worden toegeschreven aan het bedrijf van reisorganisator en/of reisagent. En waarvoor tevens geldt dat alle of het merendeel van de werknemers op het gebied van de reisbranche werkzaam zijn. Als de stelling van Hotel Booker BV en Bungalow Booker BV juist is dat de loonsom van hun medewerkers in de reisbranche minder dan 50% bedraagt en/of dat slechts een beperkt aantal medewerkers werkzaam is in de reisbranche, zijn ze niet verplicht tot aansluiting bij Reiswerk Pensioenen.